Osmanlı Diploması Tarihi, tarihinin ilk ve en büyük toprak kayıplarını verdiği Karlofça Antlaşması sonrası uğradığı bunalımdan kurtulma gayreti içerisine girdi. Devlet kurumlarının ve toplumsal yapının değiştirilmesi ihtiyacı, belirgin bir şekilde, devlet erkânı tarafından da kabul görmeye başlamıştı. Bu değişimin ilk emaresi Karlofça’dan sonra askerî unsurlar kadar kalem ehlinin de devletin hem iç hem de dış politikalarının belirlenmesinde etkin olmasıdır.
Osmanlılar XVIII. yüzyılın ilk yıllarından itibaren kaybedilen toprakları kazanmak arzusundaydılar. Osmanlı devlet yönetiminde savaşlardaki başarısızlıklar üzerine yavaş yavaş silah ehli paşaların yerine kalem ehli ve bürokrasinin hâkimi olan efendiler ön plana çıkmaya başladı. Osmanlıyı temsil eden dönemin reisülküttabı Mehmet rami efendi Avrupalı kurt diplomatlarla çok başarılı pazarlıklarda bulunmuştur. Karlofça anlaşması sonrası Osmanlıda diplomasiye verilen önem arttı ve Mehmet rami efendinin sadrazamlığa getirilmesiyle reisülküttaplara sadrazamlık yolu açıldı.
Prut Anlaşması
Bu anlaşmanın temelinde yapılmış olan İstanbul anlaşması yatmaktadır. Rusya bu anlaşmayla ele geçirdiği topraklardan fazlasını ele geçirme hayalleriyle Baltık bölgesine yürümek istedi ve buradan Avrupa desteğiyle Osmanlıya karşı bir başarı kazanmak istedi. Ama İspanya buna destek vermedi veraset savaşları dolayısıyla. Rusya Kuzey savaşlarını başlatan öncü ülke oldu.
Buradan kaçan 3. Şarl Osmanlı’ya sığında. 1. Petro da Slavların Osmanlı bünyesinde ayaklanmasını düşünerek Prut nehrinden Osmanlı’ya yürüdü. Bahanesi de Şarl’ın Osmanlı’da olmasıydı. 3. Ahmet o dönem boyunca her ne kadar ülkesinin savaşa sokulması istense de tarafsızlık ve barış politikaları izlemiştir ki Rusya saldırmayıncaya kadar harekete geçmemiştir.
[geo-post target=”true” id=”2760″ label=”Önerilen Yazı”]
Osmanlı savaşı çok kolay kazanabilecekken Rusya’nın barış teklifini kabul etmiştir her ne kadar İstanbul anlaşmasında kaybedilen topraklar geri alınsa da görevli paşanın görevden azlini engelleyememiştir. Bu kazanımla da Osmanlı’da tekrar bir heyecan başlamıştır.
Karlofça sonrası Osmanlı diplomasisinin yeniden şekillenmesinde yeni ilkeler ile Avrupa güçler arasındaki rekabeti açıklamak daha kolay hale gelmiştir. Anlaşmadan sonra silah ehli değil kalemiye sınıfının göreve gelmesiyle savaş yerine barış politikaları izlenmeye başlanmıştır. İspanya veraset savaşları ile İsveç’e karşı Baltık’taki savaşlar da bulunmaları Osmanlı açısından diplomatik rahatlama olaylarıdır. Prut’ta kaybedilen prestiji kazanan Osmanlı Avusturya’ya karşı tekrar Pasarofça ile kaybetmesi talihsizlik olmuş ve dağılmaya destek olmuştur.
Lale devri içerisinde Osmanlı Avrupa ile barışa yaklaşarak diplomatik politikalar izledi ve bunun sonucunda Avrupa ülkelerine elçiler gönderdi. Özellikle yirmi sekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa’ya gitmesiyle Osmanlıların Avrupa’yı yakından tanıması kolaylaşmıştır. Osmanlılar Avrupa tarzında yenilikler yaparken İran saldırılarına maruz kalacaktır ve Avusturya Rusya dayatmalarını bertaraf edecektir ve bunun sonucunda Belgrad anlaşmasıyla kaybolan prestijleri yeniden kazanacaktır.
1739 Belgrad anlaşmaları ile batıda 1746 Kerden anlaşmaları ile Doğuda uzun süre barışta kalan Osmanlı, uzun süre savaşlardan uzak kalarak pasif bir diplomasi izlemiştir. Bazı devletlerin Osmanlıyı kendi yanına çekme çabaları da karşılıksız kalmıştır. Bu dönemde 1. Mahmut ve Sadrazam Koca Mehmet Ragıp Paşa etkili olmuştur. Osmanlı uzun süre pasif kalarak devleti kurtarmaya çalışsa da kurumların çöküşü engellenememiştir.
[geo-post target=”true” id=”3597″ label=”Önerilen Yazı”]
Lehistan meselesiyle ortaya çıkan 1768 Osmanlı Rus savaşları artık Osmanlının eski gücünde olmadığını göstermiştir. Karada ve denizde Rusya’dan düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Başta kırım olmak üzere birçok yeri kaybeden Osmanlı küçük kaynarca anlaşmasıyla da büyük darbe almıştır. Bu kaybı da diplomatik olarak kabullenerek yine de diplomasinin önemini kavramaya başlamıştır.
1780’den itibaren 2. Katerina, Osmanlılara son darbeyi vurarak Akdeniz’e inme politikasını tek başına gerçekleştiremeyeceğini anlayınca Avusturya’yı da yanına alarak Osmanlıları paylaşmak üzere harekete geçtiler. Ama Avrupa’da çıkarlarına ters düşecek diğer devletler de Osmanlıyı desteklemeyi düşündü. Ve bunun sonucunda Osmanlılar da atağa geçerek İspanya, Prusya ve Buhara Hanlığına heyet göndermiştir. Çıkan savaşta Osmanlı İsveç ve Prusya ile anlaşmalar yapmış Avrupa’daki güçler dengesini kullanarak durumu lehine çevirmiştir. Sonrasında 1791 Avusturya, 1792 ise Rusya ile barış anlaşmalarını imzalamıştır.
Osmanlı devletinin politikası hakkında ne düşünüyorsunuz? düşüncelerinizi yorum atarak belirtebilirsiniz. Binbir Sözlük sitemize de bekliyoruz.
