İstanbul Falcısı: Bekir’in Gözünden Bir Dünya
İstanbul Falcısı, şehrin varoşlarına kurulmuş derme çatma gecekondularda yaşayan, çok çocuklu ailelerin hayatını gözler önüne seriyor. Bu aileler, köylerindeki yaşam tarzlarını sürdürüyor; hemen hemen herkes inşaat sektöründe çalışıyor. Dolayısıyla, bazen sofralarında iki kişiye bir kaşık düşerken, bol miktarda kazma, kürek, mala ve elek gibi inşaat malzemelerine sahipler. Bu roman, Bekir isimli doğuştan kambur bir çocuğun perspektifinden, ailesinin ve çevresindeki insanların gündelik yaşamını anlatıyor.
Bekir, özellikle aklından geçenleri bilebilen ikinci ablası Sevdiye’ye hem hayranlık duyuyor hem de ondan çekiniyor. Okuma yazma bilmeyen anne ve babası, dertlilere deva olabilmek için “efsunlu kâğıtlar” yazıyor, fakat Ahmet amcası çocuk sahibi olamama derdine çare bulamıyor. Diğer yandan, istifçi ve karaborsacı olmasıyla tanınan Ömer amcası, mahalle halkı arasında “Saddam” olarak anılıyor. Bu karakterler, romanda zengin bir anlatım sunarak okuyucuya derin bir perspektif kazandırıyor.
Ergenliğe henüz adım atmamış kambur Bekir’in ağzından, mahalle camisi çevresinde gelişen olaylar ve kendi aralarında Atatürk’ü ‘Deccal’ olarak nitelendiren, çeşitli dönemlerde Balkanlardan Türkiye’ye göç edenleri de aynı şekilde yargılayan cemaat olgusu gözler önüne seriliyor. Yoksulluklarını takdir-i ilahi olarak kabullenip katlanmaları, bunun gerçek nedenlerini kavrayıp düzeni sorgulamalarını engelleyen yoğun dinsellik, sekiz yaşındaki Bekir’in tüm anlatımına sirayet etmiş. Derin tevekkülleriyle bu insanlar, “zenginlik bitince fakirlik de bitecek” sözünü duyduklarında, bu sözün anlamı üzerinde derinlemesine düşünmeseler de, zaman zaman hatırlayacaklar. Ancak, mahallelerindeki yoğun politik kutuplaşmaya rağmen, yoksulların safında olmayı başaramayacaklar.
Kendi ifadeleriyle “Anarşiciler” ile “Kurtçular” arasındaki kanlı çatışmada, kendi ailelerinden kimsenin zarar görmemesini “Allah’ın, Resul’ünün ve Efendi’lerinin” bir lütfu olarak algılayan bu aile, günümüz iktidarının toplumsal tabanının tipik bir örneğini oluşturuyor. İnsan, bu durum karşısında sormadan edemiyor: Dinsellik ve cemaat olgusu toplumun yaşamında, bireylerin hayatında nasıl bu kadar etkili olabiliyor? Onları ve davranışlarını baştan sona nasıl şekillendiriyor? Küçük çocuklara, ergen gençlere boylarından büyük laflar ettiren bu durum, günümüz piyasa edebiyatının samimi anlayış ve anlatımlarının tam aksine, Bekir’in gülümseten tatlı diliyle yaşadıklarını, anlam veremediği çelişkilerle birlikte öyle güzel aktarıyor ki, okuyucuyu derin bir düşünceye sevk ediyor.
Bekir’in dili, öyle güçlü ve gerçekçi bir atmosfer yaratıyor ki, Emile Ajar’ın (ya da Romain Gary) “Onca Yoksulluk Varken” adlı eşsiz romanını okuyormuşum gibi hissediyorum. Onun 10 yaşındaki anlatıcısı Momo hemen aklıma geliyor. Özetle, “İstanbul Falcısı”, ana akım medya tarafından parlatılan ve yol kenarındaki panolarda, hatta minibüslerde reklamı yapılan, bir kısmı da reklam yıldızı olan yazarların eserlerinden uzak durarak, güvendiğim kişilerin eleştirdiği kitapları okumak konusundaki tercihimin doğruluğunu bir kez daha sınamama vesile oldu. Zira, iyi ve güzel romanlara kolayca rastlanmıyor. “İstanbul Falcısı”, Bekir’in sunduğu gerçekçi ve güçlü 1970’ler panoraması ile umut tazeliyor. Edebiyatın ölmediğini bir kez daha hatırlatıyor.
Ozan Yayıncılık, 2011, 1. Basım
Ali Dilber (1939 – )
