Mustafa Kemal Paşa Suriye’de Arap ve İngiliz birlikleriyle savaşmış, sağ kanadındaki 8. Ordu esir edilmiş ve bizzat 7. Ordusunun başına geçip türlü badireler atlatarak Halep’in kuzeyine kadar gelmişti. Burada kendi deyimiyle: ”Türk süngülerinin çizdiği sınır” çizgisinde ordusunu durdurmuş ve düşmanın asla Anadolu’ya geçmemesini emretmiştir. Nitekim yetkileri alınmadığı sürece geçememişlerdir!
Liman Von Sanders ile Son Konuşma
Mustafa Kemal Paşa Halep’te olduğu sırada kendisine Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’na atandığı haberi geldi. onun için komutanlık karargahının bulunduğu Adana’ya gitti, şimdi sırada Grup komutanı Liman Von Sanders’ten görevi almak vardı. Bu süreci Atatürk’ün ağzından dinleyelim: ‘
‘Liman Von Sanders Paşa’nın karargahında büyük bir nezaketle karşılandım. Ben ve o yalnız kumandanlık bürosundayız. Liman Von Sanders, büyük bir terbiye ve nezaketle, fakat acıklı bir lisanla şu kısa cümleleri söyleyerek kumandayı teslim etti: ‘Ekselans, siz muharebe cephelerinde, Arıburnu’nda, Anafartalar’da çok yakından tanıdığım kumandansınız. Gerçi aramızda bazı hadiseler geçti fakat bunlar nihayet bizi birbirimize daha iyi tanıtmış oldu. Kalpten dost olduğumuzu zannederim. Bugün Türkiye’yi bırakmaya zorlanırken emrim altındaki orduları Türkiye’ye ilk geldiğim zamandan beri takdir ettiğim bir kumandana teslim ediyorum. Bu umumi felaket içinde bedbahtlık duymamak mümkün değildir. Ben yalnız bir şeyle kendimi teselli ediyorum. Kumandayı size bırakmak! Bu dakikadan itibaren emir sizindir, nem sizim misafirinizim.’ Mareşalin hüzün dolu sözleri beni de müteessir etti. Hiç cevap veremedim. Sadece: ‘oturalım’ dedim. Birer sigara yaktık. Benim ricam üzerine o bir de kahve ikram etti. İkimizde sessiz, birbirimize bakıyorduk.”
İlk Direniş!
Mustafa Kemal Paşa Yıldırım Orduları Grup Komutanı olunca emrinde bulunan kuvvetler şunlardı: 2. Ordu kumandanı Nihat Paşa, kendi ordusu olan 7. Ordu kumandanı vekaleten Ali Fuat Paşa, Hicaz Kuvve-i Seferiye kumandanı Fahrettin Paşa. Mustafa Kemal Paşa’nın ilk olarak amacı bu 2 Orduyu toplamak ve güçlendirmekti çünkü savaş onun için bitmemişti. Çünkü İngilizler Mondros imzalandıktan hemen sonra Halep’te ki ordularını beslemek bahanesiyle İskenderun’a çıkmak istiyorlardı.
[geo-post target=”true” id=”8518″ label=”Önerilen Yazı”]
Bu isteklerini Sadrazam Ahmet izzet Paşa’ya bildirmiş, Ahmet İzzet Paşa ise bunda bir sakınca görmediğini belirterek Mustafa Kemal Paşa’ya girmelerine izin vermesi için emir vermiştir. Fakat Mustafa Kemal Paşa buna süratle karşı çıkmış: Mondros gereği böyle bir hakları olmadığını belirtmiş ve ordusuna ”ATEŞ EMRİ” verdiğini kesinlikle karşı çıkacağını söylemiştir. Ek olarak 1 ve 8 kasım arasında Ahmet izzet Paşa’ya telgraf üzerine telgraf çekmiş Mondros’a kesin suretle karşı çıkmış bu antlaşmanın Osmanlı’nın sonu olacağını ikaz etmiştir.
Öte yandan ”ateş emri” haberi Bab-ı Ali’nin yüreğini hoplatmıştır. Mustafa Kemal’in ateşkes antlaşması bozacağı an meselesidir zira İngilizler birkaç gün içerisinde İskenderun teslim edilmezse donanmayı ilerletecekleri haberini vermişlerdir. Onun için derhal Yıldırım Orduları kuvvetleri dağıtılmış ve Mustafa Kemal derhal İstanbul’a çağırılmıştı.
Adana Mülakatı
Mustafa Kemal Paşa’nın Yıldırım Orduları Grubu dağıtılmadan önce 7. Ordusunun 20. Kolordu komutanı Ali Fuat Cebesoy’du. Mustafa Kemal Paşa 4 kasım 1918 günü Adana’da karargahına Ali Fuat Paşayı çağırdı. Ali Fuat Paşa’ya ”direniş yuvaları” oluşturmaktan söz etmiş ve süratle bu zor günlerde Anadolu’yu savunabilmek için birlikte hareket etmenin önemini belirtmiştir. Ali Fuat Cebesoy hatıralarında bu durumu şöyle anlatıyor:
‘‘Vardığımız kanaat şu idi: itilaf devletleri mütareke filan dinlemeyecekler, emrivakilerle memleketimizi işgal edecekler. Vatanımızı her türlü müdafaa, mukavemet vasıta ve imkanlarından mahrum bıraktıktan sonra isteklerini zorla ve baskı ile kabul ettireceklerdi. Musul’un işgali ve İskenderun’un işgal isteği bunların hazır delili idi. Mustafa Kemal Paşa: ‘Artık milletin bundan sonra kendi haklarını kendisinin araması ve müdafaa etmesi, bizlerin de mümkün olduğu kadar yolu göstermemiz ve ordu ile birlikte yardım etmemiz gerektir’ dedi. Ardından bana aynı fikirde olup olmadığımı sordu. ‘Aramızda tam bir mutabakat var Paşam’ cevabını verdim. Muhtemelen Yıldırım Orduları Grubunun lağvedileceğini, bu takdirde benim 20. Kolordumun başında kalacağımı ve ilk müdafaa tedbirlerimi almamı söyledi. İlk mukavemet fitilini Kilikya’da atacaktık. Aramızda hiçbir anlaşmazlık yoktu.” Direniş Toplantıları!
Adana bölgesinde ilk iş olarak ordunun subay ve er kadrosunun bir kısmı ek teçhizat ile birlikte jandarmaya kaldırıldı. Çünkü ateşkes antlaşmasına göre jandarma örgütü bulunduğu bölgenin asayişini korumak için dağıtılmayacaktı. Fakat ordu kısımları terhis edilip köylerine gönderilmeye başlanmıştı.
Ayrıca paşalar iç ve güney Anadolu’ya daha sonra kullanılmak üzere silah sevkiyatı yaptılar. Bu silahlar Antep ve Maraş direnişlerinde kullanıldı. Bunlara ek olarak Mustafa Kemal Paşa Adana’da kaldığı yaklaşık 10 gün içerisinde ”Tırpanilerin Evi” olarak bilinen Kırmızı Konak’ta ve Aliye Hanım’ın evinde toplantılar yapmıştı. Yörenin önde gelen eşrafıyla yaptığı bu toplantıya Fırka komutanı Nihat Paşa, Ceyhan Askeri Fırka Komutanı Remzi bey, Merkez Komutanı Hulusi Akdağ gibi isimler katılmıştı. Ahmet Remzi Bey toplantı sırasında ”Paşa! Biz bu topraklarda doğduk, bu topraklarda ölmesini de biliriz. Nihat Paşa’ya emir ver bize silah bıraksın” demiştir.
Henüz İlk Kurşun Atılmamış, İlk Cemiyet Kurulmamıştı
Bu olaylardan anlaşılıyor ki Mustafa Kemal Paşa düşman henüz Anadolu’yu işgal etmeden önce ”Direnişi” başlatmıştı. Şöyle düşünün: Mustafa Kemal Paşa İskenderun’a çıkmak isteyen İngilizlere karşı hazırlık yapıp ateş emri verdiği sırada, Ali Fuat Paşa ile Adana Mülakatı yaptığı sırada ve yöre eşrafı ile direniş hakkında konuştuğu sırada ne Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurulmuştu, ne de kongreler toplanmıştı. İşte memleketin 1918 kasımının başlarında içinde bulunduğu vaziyet budur.
Sözcüklerimi andımızın son dizesi ile bitirmek istiyorum: ”Ey büyük Atatürk! Açtığın yolda, gösterdiğin hedefe durmadan yürüyeceğime ant içerim. Varlığım Türk varlığına armağan olsun. Ne mutlu Türküm diyene!”
Yıldırım Orduları Grup Komutanı Mustafa Kemal Paşa yazımız hakkında ne düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi yorum atarak belirtmeyi ve Binbir Sözlük sitemize üye olmayı unutmayın.
