”O günler asla unutulmayacak. Hiçbir kalem, bu gerçekleri yazma cesaretini gösteremedi. Biberyan, buna cesaret edenlerden biri oldu ve başardı.”
Sarkis Keçyan, Zaven Biberyan’ın eserlerinde, birbirine dokunmaktan dahi imtina eden iki komşu ailenin hikayesini ustaca işleyerek, yalnızlık ve yabancılaşma temalarını ön plana çıkarıyor. ”Yalnızlar” romanında, iki halkın cemaatleşme süreci ile birlikte nasıl birbirine yabancılaştığını gözler önüne sererken, ”Babam Aşkale’ye Gitmedi” adlı eserinde bireysel yalnızlaşmayı ve insanın kendi içine kapanma sürecini derinlemesine inceliyor.
II. Dünya Savaşı sırasında uygulanan Varlık Vergisi, dönemin toplumsal dinamiklerini derinden etkileyen bir olay olarak karşımıza çıkıyor. Bu vergi, piyasadan gayrimüslimlerin ayıklanmasını, yani sermayenin bir cepten alınıp başka bir cebe aktarılmasını beraberinde getirmiştir. Ödemekte zorlanan birçok insan, Aşkale’ye zorunlu olarak gönderilirken, burada ağır çalışma koşullarına maruz kalıyordu. İşte o günler…
Romanın merkezindeki karakterlerden Diran, Aşkale’ye gitmemek için her şeyini feda eden bir baba. Varlık Vergisi’nin altında ezilen Diran, ailesinin geçimini sağlamak için çırpınırken; Baret, üç buçuk yıl süren zorlu Nafia askerliğinden dönen bir oğul. Fakat Baret, eve geri döndüğünde her şeyin değiştiğini, kendisi dahil hiçbir şeyin aynı kalmadığını fark eder. Varlık Vergisi’nin yarattığı yıkım, toplumsal ve ekonomik koşullardaki hızlı değişimle birleşince, Baret’in içinde yaşadığı çatışmaların üstesinden gelmesini zorlaştırır. Zamanın acımasızlığına kapılan Baret, giderek daha da yalnızlaşır ve çevresine yabancılaşır.
Zaven Biberyan, Baret’in içsel çalkantılarını bir aynada yansıtır gibi sunar. Okuyucu, Baret’in ruh halini derinlemesine hisseder; onun tedirginliği ve boşlukta salınışı, okuyucunun da omuzlarına yük olur. Baret’in öfkesi, okuyucunun da içinde bir yerlerde yankılanır ve bu yükü taşıyamayan okuyucu, derin bir çaresizlik hissine kapılır.
”Babam Aşkale’ye Gitmedi”, en az ”Yalnızlar” kadar önemli bir eser olarak dikkat çeker. 1970 yılında Mırçünneru Verçaluysı (Karıncaların Günbatımı) adıyla Ermenice olarak yayımlanan bu eser, Jamanak gazetesinde 294 gün boyunca parça parça yayımlanmıştır. Biberyan’ın vefatından sadece birkaç hafta sonra, 1984 yılında kitaplaştırılan bu eser, Aras Yayıncılık tarafından Türkçeye çevrilene kadar birçok okuyucu için bir sır olarak kalmıştır. Bu nedenle, Biberyan’a bir kez daha teşekkür etmek gerekir.
Aras Yayıncılık, 2000 (3. Basım)
Zaven Biberyan (1921 – 1984)
