Nurullah Ataç, usta bir çevirmen, eleştirmen, denemeci yazardır. Nurullah Ataç’ın Türkçeye Katkısı pek dillendirilemese de bu yazımızda Nurullah Ataç’tan yani bir İstanbul beyefendisinden bahsedeceğiz.
Nurullah Ataç, ülkeye büyük katkılar sağlamış, bunu hak eden ve takdir etmemiz gereken yetenekli bir düşünürdür. ne yazık ki bir alanda birinci olmak çok zor, can sıkıcı olduğu için dikkat çekiyor ve zamanla birinci olduğunuzu unutuyorsunuz.
Ancak bakmakla görmek arasındaki farkı onun ispatlarından öğrendik. Nurullah Ataç yazmış, düşünmüş, söz derdine düşmüş bir insan. (Herkes onun devrik cümlelerin ilk ustası olduğunu bilir.)
Nurullah Ataç’ın Türkçeye Katkısı
Yerine oturmayan kelimeler de var, onlarda bir gariplik görmüyorum. Türkçe harika bir dil, içinde barındırdığı uydurma kelimelere hayat verebiliyor, istemediğini de istemiyor, o kadar. Zaten dil böyle büyümüyor mu? Yeni bir şey görürsün, ona bir isim verirsin veya onu söylemenin yeni bir yolunu önerirsin, işe yaradığında farklı bir maceradır. Bu açıdan bakıldığında, Türkçe dil hareketinin toz duman temizlendikten sonra geliştiği, daha anlaşılır bir dil oluşturulduğu, var olan kelimelere yeni kelimeler eklendiği, Türkçenin zenginleştiği görülmektedir.
Mesela günlük kelimesinin arkasında şöyle bir yol vardır: Türk edebiyatında günlük, tanzimattan sonra gelir. Edebiyatımızda bu türün ilk örneği, yönetmen Ali Bey’in 1897 tarihli “Seyahatname” adlı kitabıdır. Yani günlük için önerilen ilk kelime Fransızca’dan farklı değildir. Sonra tabi Abdülhamid döneminin atmosferinden dolayı bu kelime farklı bir anlam kazanmaya başlar. Ruzname denir. Falih Rıfkı Atay ise “gündelik” ve “günlük” önerilerde bulunuyor, gün zamanla “günlük” oluyor. Ataç “günlük” dedi bence çok yerinde bir tanım ve güzel bir kelime, hala kullanılıyor ama günlük daha popüler hale geldi. (Hulki Aktunç da “Günlük tutulur, günlük yazılır” demiştir.)
başka bir benzer kelime: makine mi makine mi? gerçek ne? Ataş, makine dedi, diğer makine, yıllar geçti ama bugün kimse neyin doğru (kesinlikle) olduğunu söyleyemez, ikisi de doğru. ancak yıllar içinde eğilim makineye doğru olmuştur.
Nurullah Ataç’ı Eleştirmek
“Hem geleceğe dair tahminlerde bulunabilen hem de değişimi izleyip analiz edebilen bir eleştirmenin yokluğu, kendi kendini eleştiremeyen ve edemeyen bir edebiyatın bu alışkanlığını gelecek dönemlere taşıması anlamına gelmiştir. İşte Nurullah Ataç bunun için var ve unutulmuyor. Kendi doğruları ve bireysel tavrı nedeniyle saf bir modernistti. Başka hiçbir şeyi umursamayan tavrı onu bir lokomotif olarak çağının ilerisine götürdü ve yerleştirdi. 1940’ların başından 1957’de ölümüne kadar geçen dönem, 1950 kuşağının kendini yaratma sürecine de tekabül ediyor. Eleştiriyi başka bir çevre ve anlayıştan bağımsız olarak sanat olarak anlayan Ataç, edebiyatımızda öznelliğin değerini teyit ederken, Elbette döneminin en radikal modernistlerinden biri, bir öncü ama ne böyle, mesela kendisi için bir çalışma kitabı yayınlayan Asım Bezirci gibi, ne böyle tanımladı, ne de başka bir şekilde yazar olarak.” (S.Gümüş, Radikal Kitap, 13/03/2009)
Nurullah Ataç’ın En Büyük Katkısı Tercümeleridir
“Hasan Ali Yücel’in 1938’de Maarif Vekili olduktan sonra başlattığı tercüme hareketi sonrasında kurulan tercüme bürosunun Türkçeye kazandırdığı klasikler, ülkenin fikir ve kültür hayatını değiştirmiştir. 1940 yılında kurulan tercüme bürosunun başında Nurullah Ataç vardı. Adnan Adıvar, Saffet Pala Sabahattin Eyüboğlu, Sabahattin Ali, Bedrettin Tuncel, Enver Ziya Karal, Nusret Hızır gibi dönemin seçkin aydın ve edebiyatçıları da büronun Türkçe çeviri çalışmalarına aktif olarak katıldılar.” (Notos, Ocak 2011). )
Meral Ataç, Babam Nurullah Ataç adlı kitabında da babasının açık sözlülüğünden dolayı çok acı çektiğini ve yazdıklarını eleştirdiği için Melih Cevdet Anday tarafından vurulduğunu anlatıyor.
